پنج دامنه
پنج دامنه
پنج دامنه مدل جدید برای ارزیابی رفاه حیوانات است. این مدل جدید، نقاط ضعف مدل پنج رهایی را برطرف کرده است. چهار دامنه فیزیکی شامل تغذیه ، سلامت ، محیط ، رفتار عمدتاً شرایط روحی حیوان (دامنه پنجم) را می‌سازند و این پنج دامنه رفاه حیوانات را تعریف می‌کنند. پنج رهایی سالها الگوی گویایی از وضعیت رفاه حیوانات را در اختیار قرار می‌داد. پنج دامنه را می‌توان مکمل فراگیر پنج رهایی تلقی کرد.
مدل پنج دامنه توسط دیوید ملور و کریستوفر رید در پاسخ به کاستی‌های مشاهده شده در مدل پنج رهایی توسعه داده شد و از آن زمان توسط تعدادی از سازمان‌های پیشرو در زمینه رفاه حیوانات و دانشمندان رفاه حیوانات پذیرفته شده است.
تاریخچه پنج دامنه
در سال ۱۹۹۴، ملور و رِید پیشنهاد کردند که رفاه حیوانات را می توان از طریق اندازه‌گیری گسترده‌تر وضعیت حیوان مدل‌سازی کرد. این شیوه بهتر از تجزیه و تحلیل صرف وجود یا عدم وجود گرسنگی، ترس، درد، ناراحتی و رفتارهای طبیعی، . تجربیات منفی شرح داده شده در پنج رهایی ذاتاً اجتناب‌ناپذیر هستند و پاسخ‌های بیولوژیکی طبیعی به محرک‌ها می‌باشند. و به حداقل رساندن یا حذف این تجربیات ذاتاً رفاه خوب را اثبات نمی‌کند. هنگام ارتقای رفاه حیوانات، تلاش برای ایجاد پاسخ‌های مثبت مانند راحتی و لذت در حیوانات مهم‌تر است. اجازه دادن به حیوانات برای تجربه سطح قابل تحملی از عواطف منفی مانند گرسنگی، تضمین می‌کند که آنها همچنان رفتارهای طبیعی پاداش‌دهنده‌ای مانند جستجوی غذا (Foraging) را از خود نشان دهند.
مدل پنج دامنه شامل حوزه‌های تغذیه (مانند وجود و کیفیت غذا و آب)، محیط زیست (زیستگاه و محیط اطراف حیوان)، سلامت (بیماری، آسیب و سایر اختلالات مانند سن)، رفتار (توانایی حیوان در بروز رفتارهای طبیعی و خاص مانند بویایی یا جستجوی غذا) و وضعیت روانی (تجربه عاطفی حیوان) است. چهار دامنه اولیه اندازه‌گیری می‌شوند و از این اطلاعات برای تعیین وضعیت روانی کلی حیوان استفاده می‌شود که به نوبه خود برای اندازه‌گیری رفاه کلی آن استفاده می‌شود. این مدل به گونه‌ای طراحی شده است که به حیوانات کمک کند تا اطمینان حاصل شود که شعار “زندگی ارزش زیستن دارد” (Life worth living) برای آنها نیز جاری است و صرفاً نیازهای اولیه بقای آنها برآورده نمی‌شود.